✨Eleştirel düşünme, düşünceyi analiz etme ve değerlendirerek geliştirmek sanatıdır. Herkes düşünür; bunu yapmak bizim doğamızda var, ama düşüncelerimizin çoğu kendisi odaklı, taraflı, çarpıtılmış, kısmi, bilgisiz veya düpedüz önyargılıdır. Eleştirel düşünme, kendi kendini yöneten, kendi kendini disipline eden, kendi kendini izleyen ve kendini düzeltici düşünmedir.
✅Muhakeme ederken kontrol etmemiz gerekenler;
1) Tüm muhakemelerin bir amacı vardır.
2) Tüm muhakemeler soru sorarak bazı şeyleri şekillendirme veya sorunları çözme girişimidir.
3) Tüm muhakemeler varsayımlar üzerine kuruludur.
4) Tüm muhakemeler belirli bir bakış açısından yapılır.
5) Tüm muhakemeler veri, bilgi ve delile dayanmaktadır.
6) Tüm muhkemeler, düşüncelerle ifade edilir ve fikirler kavramlarla tarafından ve şekillendirilir.
7) Tüm muhakemeler, verilere anlam vererek karar verebilmemiz için
bize yardımcı olan çıkarımlar veya yorumlar içerir.
8) Tüm muhakemeler bizi bir yöne yönlendirir veya çıkarımları ve sonuçları vardır.
🔆Düşünce öğelerini kullanan sorular ise şu şekilde
Amaç: Neyi başarmaya çalışıyorum?
Sorular: Hangi soruyu ele alıyorum?
Bilgi: Bu sonuca varmak için hangi bilgileri kullanıyorum?
Anlamlandırma: Bilgileri yorumlamanın başka bir yolu var mı?
Kavramlar: Buradaki ana fikir nedir?
Varsayımlar: Neyi hafife alıyorum?
Çıkarımlar: Birisi savlarımı kabul ederse, bu hangisi olurdu?
Bakış Açısı: Dikkate almam gereken başka bir bakış açısı var mı?
🎆Düşünmenin de 3 seviyesi bulunmakta, alt düzey düşünme, üst düzey düşünme ve en üst düzeyde düşünme şeklinde. Alt düzey düşünme genellikle üst düzey düşünmeden kolay ayırt edilir ancak en yüksek düzeyde düşünmek için, sadece entelektüel beceriler değil, aynı zamanda entelektüel özellikler de gerekir.
🌍Evrensel Entelektüel Standartlar ve onları uygulamak için kullanılabilecek bazı sorular ise şu şekilde;
Netlik: Bu savı başka bir şekilde ifade edebilir misiniz?
Kesinlik: Bu savı nasıl kontrol edebiliriz?
Kesinlik: Savınız ile ilgili daha fazla detay verebilir misin?
Alaka: Savınızın konuyla nasıl bir bağlantısı var?
Derinlik: Savınız karmaşıklıkları nasıl ele alıyor?
Kapsama: Savınıza ele almanın başka bir yolu var mı?
Mantık: Bütün fikirler birlikte anlam ifade ediyor mu?
Adalet: Sahip olduğumuz şeylerle mi ilgileniyoruz yoksa ortak faydaya mı odaklıyız?
❓Sorgulamalarımızı yaparken soru sorma şeklimizi de incelememiz gerekli. Üç Çeşit Soru tipi var. Sorularınız tek kesin bir cevap almaya mı odaklı yoksa öznel bir seçim gerektiren bir soru mu? Yoksa soru, birbiriyle yarışan bakış açılarını dikkate almanızı mı gerektiriyor? Birbiri ile yarışan bakış açıları içeren soruları tercih etmeliyiz.
🔎Özetle Eleştirel düşünürler rutin olarak entelektüel standartları muhakeme unsurları ile sorgulayıp entelektüel özelliklerini ve problem çözme yeteneklerini sürekli geliştirmeye çalışırlar.