⚖ Geçmişten günümüze insanı en çok meşgul eden problemlerden birinin adalet olduğunu, bu bağlamda felsefe tarihi boyunca bu problemle şu ya da bu şekilde ancak yakından ilgilenildiğini söylemek mümkündür.
✨ Adaleti politik, ahlaki, hukuki bir mesele olmanın çok daha ötesinde, doğrudan yaşamla ilişkisi çerçevesinde temellendirmeye çalışan filozof Platon’dur. Platon, iyi ve mutlu bir yaşamı adil/doğru bir yaşamla, adil/doğru bir yaşamı da filozofça bir yaşamla özdeşleştirmiştir.
📏 Platon düşüncesinde adalet/doğruluk, herkesin kendi işini düzgün bir biçimde yaptığı, bir başkasının işine karışmadığı ideal bir kentte tecelli etmektedir. Aynı zamanda bir kentin adil olabilmesinin teminatı, herkesin kendi üzerine düşen işi doğru yapmasını mümkün kılacak kararlar alarak kenti yönetecek olan, filozof kraldır.
🏹 Platon, herkesin her şeyi bildiğini iddia ettiği, herkesin her şey olabildiği bir toplumda adaleti sağlamanın olanaklı olmadığını da düşünmekteydi.
📜 Üstelik bir toplumda adaletin, hak ile haksızlığın sınırını belirleyen ölçüt çoğunluğun görüşü ise ve/veya çoğunluğun yaşamını, değerlerini, kararlarını belirleyen ölçüt bilgi yerine sanılar, kanılar ise böylesi bir toplumda adaletsizliğin baş göstereceği açıktı.
🖋 Adalet nefsin uzuvlarının bir nizamı ve görevidir, sıhhat beden için ne ise, ruh için de adalet öyledir. Platon, adaletin salt bir güç olmadığını, uyumlu bir güç olduğunu söyler. Adalet, güçlünün hakkı değil, bütünün etkili uyumudur.
🎗 Geometrik adalet kavramı – Orantılı eşitlik kavramıdır. Eşit olana eşit pay ve eşit olmayana eşit olmayan anlamına gelir. bu, güç ve himaye dağılımının, bireyin değeri veya katkısıyla orantılı olması gerektiği anlamına gelir. Pluto ve Aristoteles bunun en büyük destekleyicileridir.
Görsele Platon bakış açısı ile bakarsak;
-Bireysel özgürlük, diğer bireylerin kendi payını almasını engellemektedir.
-Bu duruma ses çıkarmayan turtanın sağ tarafındaki dilimin sahipleri bütünün etkili uyumuna engel olmaktadır.
- O masada herkesin kendi üzerine düşen işi doğru yapmasını mümkün kılacak kararlar alan bir filozof kral (filozof lider) yoktur.
- Ama en önemlisi kendi dilimini bu şekilde alan kişi Platon'un Academisine giremez !
(Platon'un Academia'sının girişindeki meşhur yazıda "Ageometretos medeis eisito!" yazar anlamı, geometri bilmeyen giremezdir. )
Bu gözle baktığımızda Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün neden Geometri kitabı yazdığını anlamamıza da yardımcı olduğunu düşünüyorum.
Mutlu Pazarlar 🌷